آزمایش T4 چیست؟ | T4 در آزمایش خون

آزمایش T4 یکی از مهم‌ترین آزمایش‌های خون است که برای بررسی عملکرد غده تیروئید انجام می‌شود. تیروئید غده‌ای حیاتی در بدن است که نقش اصلی در تنظیم متابولیسم، سطح انرژی و حتی دمای بدن دارد. مقدار T4 در آزمایش خون نشان می‌دهد تیروئید شما بیش‌فعال است یا کم‌کار. پزشک با بررسی این آزمایش می‌تواند وجود اختلالاتی مانند کم‌کاری یا پرکاری تیروئید را تشخیص دهد. در این مطلب از مجله بادی‌بان، تمام جنبه‌های مرتبط با این آزمایش به زبان ساده توضیح داده شده تا درک نتیجه آزمایش برای شما آسان‌تر شود.

تیروکسین (T4) چیست و چه کاری انجام می‌دهد؟

هورمون تیروکسین (T4) یا همان تترا‌یدوتیرونین، یکی از اصلی‌ترین هورمون‌هایی است که غده تیروئید آن را تولید و وارد جریان خون می‌کند. این هورمون در کنار مقدار کمی از تری‌یدوتیرونین (T3) که تیروئید آن را هم ترشح می‌کند، مجموعه‌ای به نام هورمون‌های تیروئیدی را تشکیل می‌دهند.

هورمون‌ها پیام‌رسان‌های شیمیایی بدن هستند که با انتقال دستورها از طریق خون، عملکرد اندام‌ها، ماهیچه‌ها و بافت‌ها را هماهنگ می‌کنند. T4 در آزمایش خون در واقع فرم غیر فعال این هورمون است؛ یعنی مستقیما بر سلول‌های بدن اثر نمی‌گذارد. بیشتر مقدار T4 در کبد و کلیه‌ها به T3 فعال تبدیل می‌شود تا بتواند سوخت‌وساز بدن را تنظیم کند.

ترکیب T4 و T3 نقش مهمی در کنترل متابولیسم (سرعت تبدیل غذا به انرژی)، عملکرد قلب و دستگاه گوارش، کنترل عضلات، رشد مغز و حفظ سلامت استخوان‌ها دارد. شناخت عملکرد دقیق این هورمون‌ها کمک می‌کند تا در هنگام خواندن جواب آزمایش، بهتر متوجه شوید که سطح T4 شما چه تاثیری بر سلامت عمومی بدن دارد و چرا بررسی آن برای تشخیص اختلالات تیروئید حیاتی است.

آزمایش T4 (تیروکسین) چیست؟

آزمایش T4 یکی از مهم‌ترین روش‌ها برای بررسی سلامت غده تیروئید است. در این آزمایش، مقدار هورمون تیروکسین (T4) در خون اندازه‌گیری می‌شود. این هورمون در دو نوع وجود دارد:

• T4 آزاد (Free T4): می‌تواند وارد بافت‌ها شود و فعالیت بدن را تنظیم کند.
• T4 متصل (Bound T4): به پروتئین‌های خون متصل است و به‌طور مستقیم فعال نیست.

اگرچه در آزمایش تیروکسین توتال هر دو نوع بررسی می‌شوند، پزشکان معمولا آزمایش T4 آزاد را ترجیح می‌دهند؛ چرا که نتایج دقیق‌تری از عملکرد تیروئید ارائه می‌دهد.

این تست معمولا همراه با آزمایش TSH انجام می‌شود تا پزشک بتواند با دقت بیشتری عملکرد غده تیروئید را ارزیابی کند و در صورت نیاز، نوع اختلال (کم‌کاری یا پرکاری) را تشخیص دهد. این بررسی بخشی از مجموعه‌ اصلی آزمایش تیروئید است که برای حفظ تعادل هورمونی بدن اهمیت زیادی دارد.

دلایل نیاز به آزمایش T4 (تیروکسین)

پزشک معمولا آزمایش T4 را برای بررسی عملکرد دقیق غده تیروئید تجویز می‌کند. این آزمایش به‌ویژه زمانی انجام می‌شود که نتیجه آزمایش TSH غیر طبیعی باشد یا علائمی از اختلالات تیروئید دیده شود. هدف آن، تشخیص بیماری‌هایی مانند کم‌کاری یا پرکاری تیروئید و همچنین ارزیابی اثربخشی درمان در افرادی است که داروهای جایگزین هورمون تیروئید مصرف می‌کنند.

T4 در آزمایش خون می‌تواند به پزشک نشان دهد که آیا غده تیروئید بیش‌ازحد یا کمتر از حد طبیعی فعالیت دارد. گاهی اوقات از آزمایش تیروکسین توتال به‌جای آزمایش T4 آزاد استفاده می‌شود، به‌خصوص در شرایط خاص مثل دوران بارداری.

علاوه‌بر این، این تست در بررسی مواردی مانند گواتر، گره‌های تیروئید یا مشکلات غده هیپوفیز و هیپوتالاموس نیز کاربرد دارد.
اگر دچار علائمی مانند خستگی، افزایش وزن یا سردی بدن هستید، ممکن است پزشک برای بررسی احتمال تیروئید کم‌کار، آزمایش T4 را تجویز کند تا علت اصلی علائم مشخص شود.

نحوه آمادگی برای آزمایش T4 (تیروکسین)

برای انجام آزمایش T4 معمولا نیازی به آمادگی خاصی نیست؛ اما در برخی موارد پزشک ممکن است از شما بخواهد مصرف بعضی داروها یا مکمل‌ها را برای مدت کوتاهی قطع کنید. داروهایی مانند قرص تیروئید، قرص‌های ضد بارداری یا مکمل‌های آهن می‌توانند سطح T4 در آزمایش خون را به‌صورت موقت تغییر دهند و باعث خطا در نتیجه شوند.

همچنین مصرف بیوتین (ویتامین B7) که در بسیاری از مکمل‌های پوست و مو وجود دارد، ممکن است نتایج آزمایش تیروکسین توتال را غیرواقعی نشان دهد. توصیه می‌شود مصرف مکمل‌های حاوی بیوتین را ۳ تا ۵ روز قبل از آزمایش قطع کنید. در نهایت، اگر سابقه تیروئید کم‌کار دارید یا داروی خاصی مصرف می‌کنید، حتما پزشک را پیش‌از انجام آزمایش در جریان بگذارید تا نتیجه دقیق‌تری به‌دست آید.

سطح طبیعی T4 آزاد چقدر است؟

سطح طبیعی T4  آزاد در بدن، بسته به سن و روش اندازه‌گیری آزمایشگاه ممکن است کمی متفاوت باشد. به‌طور کلی، مقدار نرمال T4 در آزمایش خون برای بزرگسالان حدود ۰.۹ تا ۱.۷ نانوگرم در دسی‌لیتر است. در کودکان این مقدار معمولا کمی بالاتر بوده و تا حدود ۲.۸ نانوگرم در دسی‌لیتر هم می‌رسد. این مقدار معمولا در کنار آزمایش تیروکسین توتال و سایر شاخص‌های تیروئید تفسیر می‌شود.

زمانی‌که سطح T4 (تیروکسین) خیلی بالا باشد چه اتفاقی می‌افتد؟

افزایش سطح T4 در آزمایش خون معمولا نشانه‌ی پرکاری تیروئید یا حالتی به نام «تیروتوکسیکوز» است. در این وضعیت، غده تیروئید بیش‌ازحد فعال می‌شود و مقدار زیادی هورمون تیروکسین تولید می‌کند. مصرف بیش‌از اندازه داروهای تیروئیدی نیز می‌تواند همین تاثیر را ایجاد کند. افزایش بیش‌ازحد T4 باعث تسریع متابولیسم بدن می‌شود و ممکن است با علائم زیر همراه باشد:

• کاهش وزن بدون دلیل
• افزایش حرکات روده
• اضطراب
• تحریک‌پذیری
• لرزش دست
• تپش یا نامنظمی ضربان قلب

گاهی اوقات در دوران بارداری یا هنگام مصرف قرص‌های ضد بارداری حاوی استروژن، سطح آزمایش تیروکسین توتال ممکن است کمی بالاتر از حد طبیعی باشد؛ اما این موضوع الزاما نشانه بیماری نیست و باید توسط پزشک تفسیر شود.

زمانی‌که سطح T4 (تیروکسین) خیلی پایین باشد چه اتفاقی می‌افتد؟

کاهش T4 در آزمایش خون معمولا بیانگر کم‌کاری تیروئید است؛ حالتی که در آن غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تولید نمی‌کند. این وضعیت می‌تواند در اثر بیماری‌های خودایمنی مانند هاشیموتو، کمبود ید در رژیم غذایی یا مصرف برخی داروها ایجاد شود.
کم‌کاری تیروئید باعث کندشدن متابولیسم بدن می‌شود و ممکن است با علائم زیر همراه باشد:

• خستگی
• خواب‌آلودگی
• افزایش وزن
• پوست خشک
• ریزش مو
• حساسیت به سرما
• ضربان قلب پایین‌تر از حد معمول

در چنین شرایطی پزشک ممکن است برای تشخیص دقیق‌تر، علاوه‌بر آزمایش تیروکسین توتال، سطح TSH را نیز بررسی کند تا علت اصلی کاهش T4 مشخص شود.

آزمایش‌های تکمیلی در کنار آزمایش T4

برای تشخیص دقیق‌تر عملکرد تیروئید، آزمایش T4 معمولا همراه با آزمایش‌های دیگری مانند TSH، T3 و آنتی‌بادی‌های تیروئیدی انجام می‌شود. این آزمایش‌ها در کنار هم تصویری کامل‌تر از وضعیت غده تیروئید ارائه می‌دهند. پزشک با مقایسه نتایج T4  در آزمایش خون با میزان TSH و T3 می‌تواند تشخیص دهد که تیروئید بیش‌فعال است، کم‌کار شده است یا دچار بیماری‌های خودایمنی مانند تیروئیدیت است. ترکیب این نتایج، ارزیابی دقیق‌تر و تصمیم‌گیری موثرتری را برای درمان ممکن می‌سازد.

کلام آخر بادی‌بان

آزمایش T4 یکی از اصلی‌ترین و دقیق‌ترین تست‌ها برای بررسی سلامت غده تیروئید است. اگر نتیجه آزمایش شما غیر طبیعی باشد، جای نگرانی نیست؛ چرا که مشکلات تیروئیدی، به‌ویژه کم‌کاری تیروئید، شایع و قابل درمان‌اند. پزشک با بررسی دقیق نتایج این آزمایش در کنار سایر تست‌ها، علت را مشخص کرده و درمان مناسب را پیشنهاد می‌دهد. تفسیر درست نتایج و پیگیری پزشکی منظم، بهترین راه برای حفظ سلامت و تعادل عملکرد تیروئید است.

منابع

Cleverland Clinic, thyroxine
Cleverland Clinic, Thyroid-hormone
Healthline, Preparation for thyroid test
Healthline, T4 test

     

تایید شده توسط دکتر محمدعلی صارمی‌

     

محتوای این مقاله برای افزایش آگاهی شماست و توسط پزشکان متخصص بادی‌بان تایید شده است.

ادمین بادی‌بان