تفسیر آزمایش چربی خون؛ پنل لیپد یا پنل چربی
آزمایش چربی خون یک آزمایش ضروری برای اندازه‌گیری میزان چربی‌های مختلف خون شامل انواع کلسترول و تری‌گلیسرید است. این آزمایش با بررسی چربی‌های خون به پزشک کمک می‌کند تا خطر بیماری‌های قلبی و عروقی مانند سکته یا حمله قلبی را ارزیابی کند. در این مطلب از مجله بادی‌بان به تفسیر آزمایش چربی خون و نکات آمادگی آزمایش می‌پردازیم.
فهرست مطالب
آزمایش چربی خون چیست؟
آزمایش چربی خون، معروف به پنل لیپید (Lipid Panel)، یک آزمایش خون رایج است که میزان لیپیدها یا چربی‌های خون را اندازه‌گیری می‌کند و پزشکان برای ارزیابی خطر بیماری‌های قلبی‌عروقی از آن استفاده می‌کنند. این پنل شامل اندازه‌گیری سطح انواع کلسترول خون و تری‌گلیسرید است.
بسیاری از بیماری‌های قلبی ابتدا با علامت خاصی همراه نیستند؛ اما سطح بالای چربی خون می‌تواند به تدریج موجب انسداد عروق شده و خطر عوارض جدی مانند حمله قلبی و سکته را افزایش دهد. به‌همین‌دلیل اندازه‌گیری منظم این چربی‌ها حائز اهمیت است. تفسیر آزمایش چربی خون به پزشکان کمک می‌کند تا بفهمند آیا فرد در معرض ریسک بالای بیماری‌های قلبی قرار دارد یا نه!
هر یک از لیپیدها تأثیر متفاوتی بر سلامت بدن دارند. مقدار زیاد برخی از لیپیدها در خون می‌تواند منجر به تجمع ماده‌ای چرب در سرخرگ‌ها و تنگی آن‌ها شده و خطر بیماری‌های قلبی‌عروقی را افزایش دهد. پزشکان از آزمایش چربی خون برای بزرگسالان و کودکان به‌منظور ارزیابی خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند بیماری قلبی، حمله قلبی و سکته مغزی استفاده می‌کنند. آزمایش چربی خون به‌نام‌های دیگری مانند پنل لیپید و آزمایش کلسترول نیز شناخته می‌شود.
به‌طور مثال، کلسترول بد (LDL) می‌تواند در دیواره رگ‌ها رسوب کند و خطر بیماری قلبی را افزایش دهد؛ در حالی که کلسترول خوب (HDL) به پاکسازی کلسترول بد از رگ‌ها کمک می‌کند. تری‌گلیسریدها نیز نوع دیگری از چربی هستند که مقدار زیادشان در خون (مخصوصاً همراه با کلسترول بد بالا یا کلسترول خوب پایین) خطر بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد.
عوامل متعددی فرد را در معرض چربی خون بالا قرار می‌دهد. برای مثال، سن بالای ۴۵ سال در مردان و بالای ۵۰ سال در زنان، سابقه خانوادگی بیماری قلبی، فشار خون بالا، دیابت، چاقی، عدم تحرک، مصرف سیگار و رژیم غذایی نامناسب همگی ریسک فاکتورهایی هستند که پزشکان بر‌اساس آن‌ها، آزمایش چربی خون را پیشنهاد می‌کنند.
کلینیک کلورلند (Cleverland) توصیه می‌کند اگر یک یا چند ریسک‌فاکتور قلبی-عروقی دارید، به‌طور دوره‌ای آزمایش چربی خون را انجام دهید تا افزایش کلسترول کنترل شود. آزمایش چربی خون همچنین می‌تواند میزان اثربخشی رژیم‌های غذایی یا داروهای کاهش‌دهنده کلسترول را مشخص کند.
آزمایش چربی خون یا پنل لیپید، پنج نوع مختلف از لیپیدها در خون را اندازه‌گیری می‌کند:
- کلسترول لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL): این کلسترول به‌عنوان «کلسترول بد» نیز شناخته می‌شود و می‌تواند در رگ‌های خونی تجمع یافته و خطر بیماری‌های قلبی‌عروقی را افزایش دهد.
- کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بسیار کم (VLDL): نوعی کلسترول است که از غذایی که به‌تازگی خورده‌اید، می‌آید. مقدار این کلسترول در حالت ناشتایی، معمولاً بسیار کم است و اگر در آزمایش چربی خون ناشتا بالا باشد، ممکن است نشان‌دهنده اختلال در متابولیسم چربی‌ها باشد.
- کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL): این کلسترول که به‌عنوان «کلسترول خوب» نیز شناخته می‌شود، به کاهش تجمع کلسترول بد در رگ‌های خونی کمک می‌کند.
- کل کلسترول (Total Cholesterol): مجموع کل کلسترول‌های خون شاملLDL ،VLDL و HDL است.
- تری‌گلیسریدها (Triglycerides): نوعی چربی است که از غذا دریافت می‌شود. مقدار بالای آن با بیماری‌های قلبی‌عروقی و التهاب پانکراس ارتباط دارد.
کاربرد آزمایش چربی خون یا پنل لیپید چیست؟
پزشکان از آزمایش چربی خون برای ارزیابی سلامت قلب و عروق استفاده می‌کنند. این آزمایش به تشخیص بیماری‌هایی کمک می‌کند که قلب و رگ‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهند. تجویز آزمایش لیپید همچنین می‌تواند ناشی از دلایل زیر باشد:
- انجام آزمایش روتین برای بررسی سطح کلسترول
- پایش سطح کلسترول در صورت داشتن نتایج غیرنرمال قبلی یا وجود ریسکفاکتورهای بیماری قلبی
- بررسی اثربخشی داروهای کاهش‌دهنده کلسترول
- کمک به تشخیص بیماری‌هایی مانند بیماری کبد
دلیل انجام آزمایش چربی خون یا پنل لیپید چیست؟
دلایل مختلفی برای انجام آزمایش چربی خون یا پنل لیپید وجود دارد. اگر یک یا چند ریسک‌فاکتور بیماری‌های قلبی‌عروقی را داشته باشید، پزشک ممکن است غربالگری منظم با بررسی پنل لیپید را توصیه کند تا افزایش سطح کلسترول زود تشخیص داده شود.
ریسکفاکتورهای بیماری قلبی‌عروقی
- مردان بالای ۴۵ سال یا زنان بالای ۵۰ سال
- داشتن کلسترول بالا در آزمایش قبلی
- استعمال سیگار
- چاقی
- کم‌تحرکی
- فشار خون بالا
- دیابت یا پیش‌دیابت
- سابقه خانوادگی بیماری قلبی زودرس در والدین یا خواهر و برادر
کودکان نیز ممکن است به آزمایش چربی خون نیاز داشته باشند. سطح کلسترول در کودکان به سه عامل بستگی دارد: وراثت، چاقی و نوع تغذیه. در بیشتر موارد، کودکی که کلسترول بالایی دارد، والدینی با کلسترول بالا نیز دارد.
پزشکان گاهی از آزمایش چربی خون برای تشخیص بیماری‌هایی که بر سطح لیپید تأثیر می‌گذارند، استفاده می‌کنند. این بیماری‌ها شامل موارد زیر است:
- پانکراتیت
- بیماری مزمن کلیوی
- کم‌کاری تیروئید
نحوه انجام آزمایش چربی خون چگونه است؟
برای انجام آزمایش چربی خون روی صندلی می‌نشینید و تکنسین خون‌گیری به دنبال رگ مناسبی در بازوی شما (معمولاً در قسمت داخلی آرنج) می‌گردد. سپس ناحیه مورد نظر را با مواد ضدعفونی‌کننده پاک می‌کند و سوزن کوچکی را برای دریافت نمونه خون وارد رگ شما می‌کند. ممکن است احساس سوزش یا نیشگون کوچکی داشته باشید. پس از جمع‌آوری نمونه خون کافی، سوزن خارج شده و محل خون‌گیری با پنبه یا گاز استریل فشار داده می‌شود. در نهایت بانداژ کوچکی روی محل قرار می‌گیرد. کل این فرآیند معمولاً کمتر از پنج دقیقه طول می‌کشد.
پس از نمونه‌گیری، نمونه خون برای بررسی به آزمایشگاه ارسال می‌شود و نتیجه آزمایش چربی خون بعد از چند روز آماده می‌شود.
آمادگی برای آزمایش چربی خون چگونه است؟
در بیشتر موارد، لازم است ۱۰ تا ۱۲ ساعت پیش از آزمایش چربی خون، ناشتا باشید (یعنی چیزی نخورید و فقط آب بنوشید)؛ ولی گاهی ممکن است بتوان بدون ناشتایی این آزمایش را انجام داد.
از پزشک خود درباره نیاز به ناشتایی سوال کنید و حتماً دستورالعمل‌های او را دنبال کنید. اگر به اشتباه چیزی خورده‌اید، حتماً پزشک را مطلع کنید؛ زیرا ممکن است دقت نتیجه آزمایش را کاهش دهد.
جواب آزمایش چربی خون شامل چیست؟
جواب آزمایش چربی خون معمولاً شامل نام آزمایش، انواع لیپد‌ها، مقدار عددی هر نوع چربی، محدوده نرمال آزمایش و توضیحی در مورد این است که نتیجه آزمایش طبیعی، بالا یا پایین است. مقیاس اندازه‌گیری آزمایش چربی خون میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL) است؛ یعنی مقدار میلی‌گرم چربی در هر دسی‌لیتر خون.
تفسیر آزمایش چربی خون
مقدار نرمال هر یک از پارامترها در تفسیر آزمایش چربی خون به شرح زیر است:
- کل کلسترول: کمتر از ۲۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر
- کلسترول خوب (HDL): بالاتر از ۶۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر
- کلسترول بد (LDL): کمتر از ۱۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (یا کمتر از ۷۰ برای افراد دیابتی)
- تری‌گلیسرید: کمتر از ۱۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر
اگر مقدار هر یک از پارامترها در تفسیر آزمایش چربی خون خارج از محدوده نرمال باشند، ممکن است در دسته‌های «مرزی»، «میانی» یا «پرخطر» طبقه‌بندی شوند. به طور کلی، بالا بودن کلسترول کل، کلسترول بد، تری‌گلیسرید و پایین بودن کلسترول خوب، خطر بیماری قلبی را افزایش می‌دهد.
مقادیر پایین و غیرعادی کلسترول، خیلی نادر است و اگر دیده شود، معمولاً به دلیل سوتغذیه یا یک بیماری زمینه‌ای است.
اگر جواب آزمایش چربی خون شما غیرعادی باشد، به این معنی نیست که حتماً دچار بیماری هستید یا به درمان نیاز دارید. مقدار نرمال کلسترول خون تحت‌تاثیر عوامل زیادی ممکن است متفاوت باشد؛ به‌همین‌دلیل در تفسیر آزمایش چربی خون شما عوامل زیر درنظر گرفته می‌شود:
- سن
- سلامت عمومی
- سابقه پزشکی
- داروهای مصرفی
- سایر ریسکفاکتورهای بیماری قلبی
ازآنجاکه عوامل مختلفی در بروز بیماری‌های قلبی‌عروقی نقش دارند و هر فرد شرایط متفاوتی دارد، راهکار درمانی برای سطوح غیرعادی چربی خون نیز متغیر است. در صورت غیرطبیعی بودن تفسیر آزمایش چربی خون، پزشک ممکن است موارد زیر را توصیه کند:
- تکرار آزمایش چربی خون در فواصل زمانی منظم
- اصلاح سبک زندگی مانند تغییر رژیم غذایی یا افزایش فعالیت بدنی
- مصرف داروهای کاهش‌دهنده کلسترول
کلام آخر بادی‌بان
آزمایش چربی خون یکی از مهم‌ترین آزمایش‌ها برای ارزیابی سلامت قلب و عروق است. با انجام مرتب این آزمایش و پیگیری نتیجه آزمایش چربی خون، می‌توانید خطر بروز مشکلات قلبی را کاهش دهید. مجله بادی‌بان مقالات متنوعی در حوزه سلامت منتشر می‌کند؛ پیشنهاد می‌کنیم به مطالب دیگر ما نیز سر بزنید و دانش خود را درباره تندرستی افزایش دهید.
منابع
Cleverland Clinic. Lipid Panel
National Heart, Lung, and Blood Institute (NIH). Blood Cholesterol
تایید شده توسط فاطمه کریمی
محتوای این مقاله برای افزایش آگاهی شماست و توسط کارشناسان متخصص بادی‌بان تایید شده است.
کارشناسان محتوای مجله بادی‌بان، طبق منابع تاییدشده پزشکی، از موضوعات متنوعی می‌نویسند تا در زمینه پزشکی بروز باشید.
