آزمایش تحمل گلوکز خوراکی یا آزمایش OGTT
قند خون یکی از مهمترین شاخصهای سلامت بدن است و کنترل آن نقش زیادی در پیشگیری از بیماریهایی مانند دیابت دارد. زمانیکه میزان قند برای مدت طولانی بالا بماند، ممکن است به رگها، اعصاب و اندامهای حیاتی آسیب بزند. به همین دلیل، انجام آزمایش تحمل گلوکز خوراکی یکی از دقیقترین روشها برای سنجش واکنش بدن در برابر گلوکز است. تست تحمل گلوکز خوراکی، در واقع همان آزمایش OGTT است که به پزشک کمک میکند وضعیت متابولیک بدن را دقیقتر ارزیابی کند. در این مطلب از مجله بادیبان، بهصورت کامل بررسی میکنیم که OGTT در آزمایش خون چیست، چگونه انجام میشود و چگونه باید نتایج آن را تفسیر کنید تا سلامت قند خون خود را بهتر بشناسید.
فهرست مطالب
آزمایش OGTT چیست؟
آزمایش OGTT یا Oral Glucose Tolerance Test یکی از دقیقترین روشها برای بررسی نحوه واکنش بدن به قند (گلوکز) است. در این روش، پزشک بررسی میکند که بدن شما پس از مصرف مقدار مشخصی گلوکز، تا چه اندازه قادر است قند را از خون پاک کند. به همین دلیل، از OGTT در آزمایش خون برای تشخیص بیماریهایی مانند دیابت نوع دو، دیابت بارداری و پیشدیابت استفاده میشود.
روند انجام آزمایش OGTT ساده اما دقیق است؛ ابتدا فرد باید ۸ تا ۱۲ ساعت ناشتا باشد. در ابتدای آزمایش، یک نمونه خون گرفته میشود تا سطح قند خون ناشتا مشخص شود. سپس باید محلولی حاوی حدود ۷۵ گرم گلوکز در مدت کوتاهی بنوشید. بعد از آن، در فواصل زمانی معین (معمولا پس از دو ساعت) دوباره خون گرفته میشود تا مشخص شود عمکرد بدن در تنظیم قند خون چگونه است. در این مدت باید از خوردن، آشامیدن (به جز آب) و فعالیت زیاد خودداری شود.
OGTT در آزمایش خون نسبت به قند ناشتا دقت بالاتری دارد و میتواند حتی اختلالات اولیه در عملکرد انسولین را آشکار کند. برای تفسیر آزمایش OGTT میتوانید از هوش مصنوعی تفسیر آزمایش بادیبان کمک بگیرید و در نهایت، نتیجه تفسیر را با پزشک خود بررسی کنید تا بسته به شرایط بالینی، بارداری یا داروهای مصرفی، توصیههای لازم را در اختیارتان بگذارد.
موارد کاربرد آزمایش تحمل گلوکز خوراکی
آزمایش OGTT یکی از آزمایشهای پرکاربرد در بررسی اختلالات متابولیکی بدن است و به پزشکان کمک میکند تا توانایی بدن در استفاده و ذخیرهی گلوکز را بسنجند. اصلیترین هدف این آزمایش، تشخیص زودهنگام دیابت نوع ۲، دیابت بارداری و پیشدیابت است.
دیابت نوع ۲
در بسیاری از موارد، نتایج آزمایش قند خون ناشتا بهتنهایی نمیتواند تصویر دقیقی از وضعیت قند بدن ارائه دهد. در چنین شرایطی، پزشک برای اطمینان بیشتر از آزمایش OGTT استفاده میکند. این آزمایش برخلاف آزمایش قند خون ناشتا، واکنش بدن را در برابر گلوکز را بررسی خواهد کرد و به همین دلیل، موارد مرزی یا ابتدایی دیابت را زودتر شناسایی میکند.
دیابت بارداری
در دوران بارداری، تغییرات هورمونی میتواند بر سطح قند خون تاثیر بگذارد. معمولا در هفتههای ۲۴ تا ۲۸ بارداری، آزمایش تحمل گلوکز خوراکی انجام میشود تا مشخص شود آیا بدن مادر توانایی تنظیم قند پس از مصرف گلوکز را دارد یا خیر. تشخیص بهموقع دیابت بارداری کمک میکند تا از عوارضی مانند افزایش وزن نوزاد یا زایمان زودرس جلوگیری شود.
پیشدیابت و اختلال تحمل گلوکز
OGTT در آزمایش خون میتواند در افرادی که قند خون بالاتر از حد طبیعی دارند اما هنوز به مرحله دیابت نرسیدهاند، زنگ هشدار باشد. این آزمایش به پزشک اجازه میدهد با تغییر سبک زندگی یا تغذیه، از بروز دیابت کامل پیشگیری کند.
در نهایت، تفسیر آزمایش تحمل گلوگز خوراکی باید با دقت انجام شود. تفسیر آزمایش OGTT به پزشک کمک میکند بین دیابت، پیشدیابت و مقادیر طبیعی تفاوت قائل شود. به همین دلیل، بهتر است همیشه نتیجهی این آزمایش را همراه با سایر تستها مانند آزمایش قند خون ناشتا بررسی کنید تا تصویری کامل از سلامت قند خون خود داشته باشید.
شرایط انجام آزمایش OGTT
برای اینک جواب آزمایش OGTT دقیق و قابل اعتماد باشد، باید قبل و حین انجام آن چند نکته مهم را رعایت کنید. این آزمایش یکی از روشهای استاندارد برای بررسی عملکرد بدن در تنظیم قند خون است و کوچکترین خطا قبل یاحین آزمایش میتواند روی نتیجه تاثیر بگذارد.
آمادگی قبل از آزمایش OGTT
سه روز قبل از انجام آزمایش بهتر است رژیم غذایی معمولی خود را حفظ کنید و روزانه حداقل ۱۵۰ گرم کربوهیدرات مصرف کنید. این کار به تنظیم سوختوساز بدن کمک میکند تا پاسخ واقعیتری در زمان آزمایش دیده شود. شب قبل از آزمایش باید بین ۸ تا ۱۲ ساعت ناشتا باشید و در این مدت فقط آب بنوشید. ناشتا ماندن طولانیتر از ۱۴ ساعت ممکن است نتیجه آزمایش را غیرواقعی کند. در صورت مصرف داروهایی مانند کورتونها یا دیورتیکها، حتما پیش از آزمایش با پزشک خود مشورت کنید تا مشخص شود نیاز به قطع موقت دارو دارید یا نه.
مراحل انجام آزمایش OGTT
صبح روز آزمایش، ابتدا یک نمونه خون برای اندازهگیری قند خون ناشتا گرفته میشود. سپس فرد باید محلول حاوی ۷۵ گرم گلوکز را در مدت حدود پنج دقیقه بنوشد. پساز آن، در فواصل زمانی مشخص (معمولا پساز دو ساعت) از او دوباره نمونه خون گرفته میشود تا نحوه واکنش بدن نسبت به گلوکز بررسی شود. در طول انجام تست نباید چیزی بخورید یا بیاشامید (بهجز آب) و فعالیت بدنی، سیگار یا استرس باید به حداقل برسد.
نکات محیطی و دقت آزمایش OGTT
رعایت دقیق مراحل بالا مانند آنچه در آزمایش چربی خون وجود دارد، برای جلوگیری از خطا حیاتی است. وجود بیماریهای حاد، کمتحرکی طولانی یا مصرف برخی داروها میتواند نتیجه آزمایش OGTT را تغییر دهد. مقدار نرمال OGTT در آزمایش خون معمولا کمتر از ۱۴۰ میلیگرم در دسیلیتر است؛ اما تفسیر دقیق جواب آزمایش تحمل گلوکز خوراکی باید بر اساس شرایط فردی انجام شود. با رعایت این مراحل، آزمایش تحمل گلوکز خوراکی بهدرستی انجام شده و نتایج قابل اعتمادی برای تشخیص دیابت یا اختلالات متابولیکی ارائه میدهد.
تفسیر آزمایش OGTT
جواب آزمایش OGTT با اندازهگیری قند خون در حالت ناشتا و چند مرحله پس از مصرف محلول گلوکز ارزیابی میشود. OGTT در آزمایش خون، یکی از دقیقترین روشها برای بررسی نحوه عملکرد بدن در کنترل قند است و به پزشک کمک میکند تا دیابت، پیشدیابت یا دیابت بارداری را تشخیص دهد.
طبق استانداردهای آزمایشگاهی، مقادیر نرمال OGTT در آزمایش خون در هر مرحله از آزمایش تحمل گلوکز خوراکی باید در محدوده زیر باشد:
| نرمال آزمایش OGTT | وضعیت |
| کمتر از ۱۱۰ mg/dL | ناشتا |
| کمتر از ۲۰۰ mg/dL | ۳۰ دقیقه |
| کمتر از ۲۰۰ mg/dL | ۱ ساعته |
| کمتر از ۱۴۰ mg/dL | ۲ ساعته |
| ۷۰ تا ۱۱۵ mg/dL | ۳ ساعته |
| ۷۰ تا ۱۱۵ mg/dL | ۴ ساعته |
اگر مقدار قند، دو ساعت پس از مصرف گلوکز بین ۱۴۰ تا ۱۹۹ میلیگرم در دسیلیتر باشد، احتمال پیشدیابت وجود دارد. مقادیر بالاتر از ۲۰۰ میلیگرم در دسیلیتر معمولا نشاندهنده دیابت است.
تفسیر آزمایش OGTT در بارداری
مقدار نرمال OGTT در دوران بارداری متفاوت است. افزایش قند ناشتا به بالاتر از ۹۲ mg/dL، در یک ساعت بالاتر از ۱۸۰ mg/dL و در دو ساعت بالاتر از ۱۵۳ mg/dL میتواند نشانه دیابت بارداری باشد. تکرار آزمایش در فواصل کوتاه به پزشک کمک میکند تا از دقت نتایج مطمئن شود.
تستهای مرتبط با آزمایش OGTT
برای ارزیابی دقیقتر وضعیت قند خون، معمولا آزمایشهایی مانند قند خون ناشتا (FBS)، قند خون تصادفی، هموگلوبین A1C و تست تحمل گلوکز تکراری نیز انجام میشوند. ترکیب نتایج این آزمایشها در کنار OGTT در آزمایش خون به پزشک کمک میکند که تصویری جامع از وضعیت متابولیکی بدن داشته باشد. این بررسیها که تحت عنوان انواع آزمایش قند خون شناخته میشوند، پایه تشخیص دقیق دیابت و پیشگیری از عوارض آن هستند.
علائم بالا بودن OGTT
وقتی نتیجه آزمایش تحمل گلوکز خوراکی بالاتر از حد نرمال باشد، ممکن است بدن شما علائم زیر را نشان دهد. در این حالت حتما با پزشک مشورت کنید؛ زیرا این وضعیت میتواند نشانه اختلال در کنترل قند خون باشد. شایعترین علائم به شرح زیر هستند:
- تشنگی بیشازحد
- تکرر ادرار
- خستگی یا خوابآلودگی
- تاری دید یا سردرد
- بیحالی یا کاهش تمرکز
بیماریهای مرتبط با OGTT بالا
- دیابت نوع ۲
- پیشدیابت
- دیابت بارداری در مادران باردار
کلام آخر بادیبان
تشخیص زودهنگام اختلال در قند خون با انجام منظم آزمایش OGTT نقش مهمی در پیشگیری و کنترل دیابت دارد. آزمایش تحمل گلوکز خوراکی به پزشک کمک میکند تا واکنش بدن در برابر گلوکز را بهصورت دقیق ارزیابی کرده و در صورت لزوم درمان مناسب را آغاز کند. به یاد داشته باشید که مقدار نرمال OGTT در آزمایش خون معمولا کمتر از ۱۴۰ میلیگرم در دسیلیتر است؛ اما تفسیر OGTT در آزمایش خون باید همیشه توسط پزشک انجام شود. خودتشخیصی یا تغییر خودسرانهی داروها میتواند بهجای بهبود، خطر بروز عوارضی مانند نوسان قند خون یا آسیب به اندامهای حیاتی را افزایش دهد؛ بنابراین بهترین کار این است که نتیجه آزمایش خود را با پزشک در میان بگذارید و توصیههای او را برای تنظیم رژیم غذایی، دارو و سبک زندگی دنبال کنید.
منابع
Mayo Clinic, Glucose Tolerance Test
Mayo Clinic, Oral Glucose Tolerance Test During Pregnancy
Healthline, Glucose Tolerance Test in Pregnancy
Healthline, Oral Glucose Tolerance Tests
تایید شده توسط دکتر محمدعلی صارمی
محتوای این مقاله برای افزایش آگاهی شماست و توسط پزشکان متخصص بادیبان تایید شده است.
