آزمایش HbA1C چیست؟ تفسیر HbA1C در آزمایش خون
آزمایش HbA1C یکی از دقیقترین روشهای بررسی میانگین قند خون است و نقش مهمی در تشخیص و کنترل دیابت دارد. بر خلاف آزمایشهای لحظهای، این تست نشان میدهد که سطح قند خون شما در طول دو تا سه ماه اخیر چگونه بوده است. متخصصان همیشه تاکید میکنند که برای پایش موثر دیابت، تنها به آزمایش قند خون ناشتا اکتفا نکنید. HbA1C در آزمایش خون، مکمل ارزشمندی در کنار سایر آزمایشهای قند خون است که تصویر واقعیتری از سلامت متابولیک ارائه میدهد. در این مطلب از مجله بادیبان، به بررسی کامل آزمایش هموگلوبین گلیکوزیله، تفسیر نتایج و نکات آمادگی پیش از آزمایش میپردازیم.
فهرست مطالب
آزمایش HbA1C چیست؟
آزمایش HbA1C یکی از دقیقترین روشهای ارزیابی میانگین قند خون در چند ماه گذشته است. در این آزمایش، مقدار گلوکزی که به هموگلوبین در گلبولهای قرمز متصل شده، اندازهگیری میشود. از آنجا که عمر گلبولهای قرمز حدود ۱۲۰ روز است، HbA1C در آزمایش خون میانگین سطح قند خون طی دو تا سه ماه اخیر را نشان میدهد. هرچه درصد این اتصال بیشتر باشد، به این معناست که سطح قند خون در آن دوره بالاتر بوده است.
این شاخص به پزشکان کمک میکند تا کنترل طولانیمدت قند خون و تاثیر درمانهای دیابت را بهتر بسنجند. به همین دلیل، تفسیر HbA1C در آزمایش خون بخش مهمی از تفسیر آزمایش دیابت محسوب میشود و پایه تصمیمگیری در درمان و پیگیری بیماری است.
تفاوت HbA1C با قند خون معمولی
آزمایش HbA1C میانگین قند خون چند ماه گذشته را نشان میدهد، درحالیکه آزمایشهای معمولی فقط میزان قند خون را در همان لحظه اندازه میگیرند. در واقع، HbA1C در آزمایش خون، روند کلی قند را مشخص میکند؛ اما قند خون ناشتا تصویر لحظهای از وضعیت فعلی بدن است.
برای مثال، ممکن است قند خون فعلی شما طبیعی باشد؛ اما اگر عدد HbA1C بالا باشد، یعنی در هفتهها یا ماههای گذشته قند خونتان مداوم بالا بوده است؛ بنابراین، هر دو آزمایش برای تفسیر دقیق وضعیت متابولیک اهمیت دارند. به همین دلیل پزشکان معمولا تفسیر آزمایش HbA1C را در کنار جواب آزمایش قند خون ناشتا بررسی میکنند تا تصمیم جامعتری از وضعیت دیابت یا خطر ابتلا به آن بگیرند.
آزمایش HbA1C چه زمانی تجویز میشود؟
پزشکان معمولا آزمایش HbA1C را برای افرادی تجویز میکنند که نیاز به پایش منظم قند خون دارند یا در معرض خطر ابتلا به دیابت هستند. پایش منظم HbA1C در آزمایش خون بهویژه برای بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ و ۲، افراد دارای اضافهوزن، فشار خون بالا یا سابقه خانوادگی دیابت توصیه میشود. این آزمایش همچنین به پزشکان کمک میکند تا اثر داروهای دیابت یا انسولین در کنترل قند خون را در طول زمان بررسی کند.
در برخی موارد، پزشک ممکن است همزمان با آزمایش HbA1C، آزمایش OGTT (تحمل گلوکز خوراکی) را نیز درخواست کند تا مقاومت به انسولین یا احتمال پیشدیابت در مراحل اولیه مشخص شود. نتایج معمولا با مقدار نرمال HbA1C در آزمایش خون مقایسه میشوند تا مشخص شود آیا وضعیت بیمار طبیعی است یا نیاز به تغییر در روند درمان دارد.
آزمایش HbA1C چگونه انجام میشود؟
انجام آزمایش HbA1C بسیار ساده و بدون استرس است. در این روش، از ورید بازوی فرد مقدار کمی خون گرفته میشود و دستگاه آزمایشگاهی، درصد هموگلوبینی که به گلوکز متصل شده، را محاسبه میکند. نکته مثبت این است که برای HbA1C در آزمایش خون معمولا نیازی به ناشتا بودن نیست؛ چرا که نتیجه این تست، میانگین قند خون در چند ماه گذشته را نشان میدهد و مصرف غذا در همان روز تاثیر چندانی ندارد.
بااینحال، اگر قرار است همزمان با این تست، آزمایش چربی خون و دیگر موارد را نیز انجام دهید، ممکن است پزشک از شما بخواهد ناشتا باشید تا نتیجه سایر آزمایشها دقیقتر شود. در نهایت، تفسیر HbA1C در آزمایش خون به پزشک کمک میکند تا میزان پایداری قند خون شما در ماههای اخیر را ارزیابی کند.
تفسیر نتایج آزمایش HbA1C
درک نتیجه آزمایش HbA1C به شما کمک میکند تا بدانید وضعیت قند خون شما در طول زمان چگونه بوده است. طبق معیارهای علمی، HbA1C در آزمایش خون کمتر از ۵.۷ درصد طبیعی در نظر گرفته میشود، بین ۵.۷ تا ۶.۴ درصد نشاندهنده پیشدیابت است و ۶.۵ درصد یا بالاتر معمولا بیانگر دیابت میباشد.
برای بیماران مبتلا به دیابت، پزشکان اغلب توصیه میکنند که عدد HbA1C زیر ۷ درصد حفظ شود (البته بسته به شرایط هر فرد ممکن است متفاوت باشد). مقدار نرمال HbA1C در آزمایش خون مبنایی برای ارزیابی اثربخشی درمان است و تفسیر آزمایش HbA1C به پزشک کمک میکند تا در صورت نیاز، دوز دارو یا نوع درمان را تنظیم کند.
به خاطر داشته باشید که HbA1C تنها یکی از انواع آزمایش قند خون است و برای اطمینان از نتیجه، ممکن است پزشک انجام مجدد آزمایش یا بررسیهای تکمیلی را توصیه کند.
عوامل موثر بر نتیجه آزمایش HbA1C چیست؟
گاهی جواب آزمایش HbA1C ممکن است با وضعیت واقعی قند خون هماهنگ نباشد؛ چون برخی شرایط جسمی میتوانند روی دقت آن تاثیر بگذارند. از آنجا که HbA1C در آزمایش خون بر اساس میزان قند متصل به هموگلوبین اندازهگیری میشود، هر عاملی که عمر گلبولهای قرمز را تغییر دهد میتواند نتیجه را دچار خطا کند. برای مثال، کمخونی، هموگلوبینوپاتیها (اختلالات ساختاری هموگلوبین) یا نارسایی کلیه میتوانند مقدار HbA1C را غیرواقعی بالا یا پایین نشان دهند.
در دوران بارداری نیز بهدلیل تغییرات هورمونی و افزایش حجم خون، ممکن است نتایج کمی متفاوت باشد. در این موارد، پزشک معمولا آزمایشهای دیگری مانند بررسی دیابت بارداری را برای اطمینان بیشتر توصیه میکند.
چگونه HbA1C خود را کاهش دهیم؟
پایینآوردن مقدار آزمایش HbA1C نیاز به تغییرات پایدار در سبک زندگی دارد؛ چرا که این تست میانگین قند خون در چند ماه اخیر را نشان میدهد. فعالیت بدنی منظم، رژیم غذایی متعادل و محدود کردن مصرف قندهای ساده از مهمترین گامها هستند. کاهش وزن در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ تاثیر چشمگیری بر کنترل قند دارد.
مصرف منظم دارو یا انسولین طبق نظر پزشک و انجام چکاپهای سهماهه باعث میشود روند بهبود دقیقتر پیگیری شود. نتیجه هر نوبت HbA1C در آزمایش خون نشان میدهد که تغییرات سبک زندگی یا درمان تا چه حد موثر بودهاند. هدف این است که به مقدار نرمال HbA1C در آزمایش خون نزدیک شوید؛ عددی که بیانگر کنترل پایدار قند خون است. علاوهبر این، خواب کافی، کاهش استرس و نظم در وعدههای غذایی هم به بهبود عملکرد بدن و ثبات قند کمک میکنند.
کلام اخر بادیبان
در مجموع، آزمایش HbA1C یکی از دقیقترین روشها برای ارزیابی کنترل بلندمدت قند خون است. بااینحال، HbA1C در آزمایش خون باید همیشه در کنار علائم بالینی و سایر آزمایشها بررسی شود تا نتیجه واقعی مشخص شود. تفسیر HbA1C در آزمایش خون توسط پزشک یا کارشناس آزمایشگاه انجام میشود تا تصمیمگیری درمانی بر اساس وضعیت فردی بیمار صورت گیرد. توجه به این آزمایش و انجام منظم آن میتواند به پیشگیری از عوارض دیابت و حفظ سلامت عمومی بدن کمک کند.
منابع
Medscape, Influence of Elevated HbA1c on Postoperative Complications in Non-diabetic Individuals
Medlineplus, Hemoglobin A1C (HbA1c) Test
تایید شده توسط دکتر محمدعلی صارمی
محتوای این مقاله برای افزایش آگاهی شماست و توسط پزشکان متخصص بادیبان تایید شده است.
