AST در آزمایش خون چیست؟
AST در آزمایش خون یکی از شاخص‌های مهم برای بررسی سلامت کبد و برخی اندام‌های حیاتی بدن مانند قلب، کبد، عضلات و لوزالمعده است. این آزمایش معمولا به‌عنوان بخشی از پانل کبدی یا پانل متابولیک جامع انجام می‌شود و می‌تواند نشانه‌های اولیه آسیب سلولی را آشکار کند. وقتی سلول‌ها دچار آسیب می‌شوند، آنزیم آسپارتات ترانسفراز (AST) وارد خون شده و سطح آن افزایش می‌یابد. در این مطلب از مجله بادی‌بان به‌طور کامل بررسی می‌شود که آزمایش AST چیست، چرا انجام می‌شود و چه اطلاعاتی درباره وضعیت سلامتی شما ارائه می‌دهد.
آنزیم آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) چه نقشی در بدن دارد؟
آسپارتات ترانسفراز (AST) یا همان آسپارتات آمینوترانسفراز، یکی از آنزیم‌های مهم بدن است که در اندام‌های مختلف از جمله کبد، قلب، عضلات، لوزالمعده، مغز و کلیه‌ها وجود دارد. بااینحال، بیشترین ارتباط این آنزیم با سلامت کبد است. AST مانند دیگر آنزیم‌ها، نوعی پروتئین سلولی است که نقش کاتالیزور دارد و باعث تسریع واکنش‌های شیمیایی در بدن می‌شود.
اهمیت AST زمانی بیشتر نمایان می‌شود که سلول‌های کبد یا سایر اندام‌ها آسیب ببینند. در چنین شرایطی، این آنزیم وارد جریان خون می‌شود و سطح آن بالا می‌رود. به همین دلیل پزشکان از آزمایش AST برای بررسی وضعیت کبد و دیگر اندام‌ها استفاده می‌کنند. از آنجایی که AST به تنهایی نمی‌تواند تصویر کاملی از سلامت کبد ارائه دهد، معمولا همراه با آنزیم دیگری به نام ALT (آلانین آمینوترانسفراز) اندازه‌گیری می‌شود. مقایسه سطح این دو آنزیم به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص دقیق‌تری داشته باشد.
برای تفسیر آزمایش AST یا همان SGOT، باید دانست که افزایش یا کاهش AST در آزمایش خون می‌تواند به دلایل متفاوتی رخ دهد؛ گاهی ناشی از بیماری‌های کبدی است و گاهی به دلیل مشکلات غیر کبدی مانند آسیب‌های عضلانی یا قلبی. بنابراین، سطح AST فقط زمانی معنا پیدا می‌کند که در کنار علائم بالینی و سایر نتایج آزمایش بررسی شود.
تفاوت آسپارتات ترانسفراز (AST) با آلانین ترانسفراز (ALT) چیست؟
آلانین ترانسفراز (ALT) آنزیمی است که اغلب همراه با AST در پانل عملکرد کبد یا پانل متابولیک جامع (CMP) اندازه‌گیری می‌شود. هر دوی این آنزیم‌ها زمانی که سلول‌های خاصی در بدن آسیب می‌بینند، می‌توانند وارد جریان خون شوند. اگرچه هر دو به‌عنوان آنزیم‌های کبدی شناخته می‌شوند، AST در بخش‌های بیشتری از بدن نسبت به ALT یافت می‌شود. به همین دلیل، سطح بالاتر از حد طبیعی ALT معمولا نشانگر اختصاصی‌تری برای بیماری‌های کبدی نسبت به سطح بالاتر از حد طبیعی AST است. بااینحال، پزشک معمولا هر دو سطح را با هم بررسی می‌کند تا سلامت کبد را ارزیابی کند.
چرا آزمایش AST انجام می‌شود؟
یکی از دلایل اصلی انجام آزمایش AST، بررسی آسیب یا التهاب کبد است. بالارفتن سطح این آنزیم می‌تواند به بیماری‌هایی مانند هپاتیت ویروسی (A، B، C)، سیروز، بیماری کبدی ناشی از الکل و حتی اختلالات مرتبط با متابولیسم چربی اشاره کند. گاهی نیز این تست همراه با آزمایش کبد چرب درخواست می‌شود تا وجود بیماری‌هایی مثل MASLD یا MASH بررسی شود.
در زنان باردار هم، بروز مشکلاتی مثل پره‌اکلامپسی یا کبد چرب بارداری می‌تواند باعث افزایش سطح AST شود و پزشک برای پایش وضعیت از این تست استفاده می‌کند.
البته افزایش سطح AST در آزمایش خون همیشه نشانه بیماری کبدی نیست. این آنزیم در عضلات و قلب هم وجود دارد و بنابراین می‌تواند در اثر مشکلاتی مانند ضعف یا درد عضلانی، رابدومیولیز، حمله قلبی، نارسایی قلبی یا حتی پانکراتیت، بالا برود. مصرف الکل، برخی داروها یا مکمل‌ها نیز ممکن است سطح AST را تغییر دهد.
به همین دلیل پزشکان برای تحلیل دقیق نتایج، آزمایش AST را در کنار سایر تست‌ها و علائم بالینی بیمار در نظر می‌گیرند تا تشخیص درست و برنامه درمانی مناسب مشخص شود.
شرایط آمادگی برای آزمایش AST چیست؟
برای به‌دست‌آوردن دقیق‌ترین نتیجه از AST در آزمایش خون، رعایت چند نکته ساده اما مهم، ضروری است. در بیشتر موارد نیازی به کار خاصی نیست؛ اما بهتر است پیش‌از مراجعه به آزمایشگاه به توصیه‌های پزشک توجه کنید.
یکی از موارد کلیدی، ناشتابودن است. اگر آزمایش AST بخشی از پانل متابولیک جامع (CMP) باشد، معمولا باید ۱۰ تا ۱۲ ساعت قبل چیزی نخورید و فقط آب بنوشید. اما اگر آزمایش تنها به AST یا پانل عملکرد کبدی (HFP) محدود شود، معمولا نیازی به ناشتایی نیست.
همچنین مصرف برخی داروها و مکمل‌ها می‌تواند سطح آنزیم را تغییر دهد. به همین دلیل لازم است درباره تمام داروهای مصرفی خود با پزشک صحبت کنید. هرگز مصرف دارو را بدون تجویز پزشک قطع نکنید.
از طرف دیگر، الکل یکی از عوامل افزایش‌دهنده سطح AST است و باید حداقل ۲۴ ساعت قبل از آزمایش از مصرف آن خودداری کنید. همین‌طور توصیه می‌شود پیش‌از آزمایش از ورزش سنگین یا وزنه‌برداری پرهیز کنید؛ چرا که فعالیت شدید عضلات می‌تواند سطح آنزیم را به‌طور موقت بالا ببرد و بر جواب آزمایش AST تاثیر بگذارد.
در نهایت، رعایت این نکات کمک می‌کند نتایج به‌دست‌آمده دقیق‌تر باشند و پزشک بتواند تفسیر بهتری از وضعیت ast در آزمایش خون شما ارائه دهد.
نتیجه آزمایش AST؛ محدوده طبیعی AST در زنان، مردان و کودکان
مقدار آنزیم AST در بدن به عوامل مختلفی از جمله سن و جنسیت بستگی دارد. نتایج این آزمایش معمولا بر حسب واحد در لیتر (U/L) گزارش می‌شوند و پزشک آن را در کنار علائم و سایر تست‌ها، تفسیر می‌کند. در یک آزمایش AST، محدوده‌های مرجع کلی به شکل زیر تعریف می‌شوند:
- مردان بالای ۱۴ سال: بین ۸ تا ۴۸ U/L
- زنان بالای ۱۴ سال: بین ۸ تا ۴۳ U/L
- کودکان ۱ تا ۱۳ سال
- پسران: ۸ تا ۶۰ U/L
- دختران: ۸ تا ۵۰ U/L
علل پایین‌بودن سطح AST در آزمایش خون
پایین بودن AST در آزمایش خون چندان شایع نیست؛ اما در برخی شرایط خاص می‌تواند رخ دهد. مهم‌ترین دلایل عبارتند از:
- کمبود ویتامین B6: این ویتامین برای عملکرد درست آنزیم‌ها ضروری است. کمبود آن باعث کاهش تولید و فعالیت AST در بدن می‌شود.
- سوءتغذیه: نرسیدن مواد مغذی کافی به بدن می‌تواند تولید طبیعی آنزیم‌های کبدی از جمله AST را مختل کند.
- بیماری مزمن کلیه (CKD): در بیماران کلیوی، سطح بسیاری از آنزیم‌ها از جمله AST کاهش می‌یابد، به‌ویژه در مراحل پیشرفته بیماری.
- دیالیز کلیه: فرآیند دیالیز می‌تواند باعث کاهش غلظت آنزیم‌ها در خون شود.
- نارسایی شدید کبد: در این شرایط، سلول‌های کبدی توانایی تولید کافی AST را از دست می‌دهند و سطح آن در خون کاهش می‌یابد.
به‌طور کلی برای تفسیر آزمایش AST در محدوده پایین باید این عوامل در کنار علائم بالینی بیمار و سایر آزمایش‌ها بررسی شوند تا علت اصلی مشخص شود.
علل بالا بودن AST در آزمایش خون
بالابودن AST در آزمایش خون همیشه به معنای یک بیماری جدی نیست. در بسیاری موارد، عواملی ساده مانند ورزش سنگین یا مصرف یک وعده غذایی پرچرب می‌توانند سطح این آنزیم را موقتا افزایش دهند. به همین دلیل، پزشک هنگام تفسیر نتایج آزمایش AST، شدت افزایش و شرایط فرد را نیز در نظر می‌گیرد.
بیماری‌های کبدی
مهم‌ترین گروه از دلایل افزایش AST مربوط به مشکلات کبدی است. این موارد شامل:
- بیماری کبدی ناشی از الکل که به مرور عملکرد کبد را مختل می‌کند
- بیماری کبد چرب متابولیک (MASLD) و استئاتوهپاتیت متابولیک (MASH) که به تجمع چربی و التهاب در کبد منجر می‌شوند
- هپاتیت ویروسی در انواع A ،B و C؛ آسیب یا التهاب ناشی از داروها و مکمل‌ها
- سیروز یا ایجاد بافت اسکار در کبد
شرایط خاص در بارداری
برخی عوارض بارداری نیز می‌توانند باعث افزایش سطح AST در آزمایش خون شوند، مانند:
- پره‌اکلامپسی و سندرم HELLP
- کبد چرب حاد بارداری که نادر اما خطرناک است.
- کلستاز داخل‌کبدی بارداری که با خارش شدید همراه است.
بیماری‌های غیر کبدی
گاهی افزایش این آنزیم به کبد مربوط نیست. از جمله:
- رابدومیولیز یا تخریب شدید عضلات
- آسیب عضلانی ناشی از ورزش سنگین یا بیماری‌هایی مانند دیستروفی عضلانی
- نارسایی قلبی احتقانی یا حمله قلبی
- در برخی موارد نیز پانکراتیت می‌تواند عامل افزایش باشد
در موارد نادر نتیجه آزمایش AST، سطح این آنزیم ممکن است تا ۱۵ برابر بالاتر از حد طبیعی برسد که یک وضعیت تهدیدکننده زندگی محسوب می‌شود. اگر سطح AST بیش‌از ۱۰,۰۰۰ IU/L باشد، معمولا نشان‌دهنده یک مشکل جدی است و نیاز به مداخله فوری پزشکی دارد. از مهم‌ترین دلایل این افزایش شدید می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مصرف بیش از حد استامینوفن
- هپاتیت شدید یا التهاب کبد
- جریان خون بسیار پایین به کبد (کبد شوکی)
در چنین شرایطی، علت اصلی باید سریعا شناسایی و درمان شود. به همین دلیل، جواب آزمایش AST تنها زمانی معنا پیدا می‌کند که همراه با علائم بالینی و سایر تست‌های تشخیصی توسط پزشک بررسی شود.
کلام آخر بادی‌بان
انجام آزمایش AST یکی از روش‌های رایج برای بررسی سلامت کبد و شناسایی برخی مشکلات احتمالی بدن است. بااینحال، بالا یا پایین‌بودن AST در آزمایش خون، همیشه نشانه قطعی بیماری جدی نیست و می‌تواند به عواملی مانند رژیم غذایی، داروها یا حتی ورزش سنگین مربوط باشد. تفسیر درست نتایج فقط توسط پزشک امکان‌پذیر است و بر اساس علائم، سوابق و سایر آزمایش‌ها تصمیم‌گیری می‌کند. بنابراین بهتر است در صورت مشاهده نتیجه غیر طبیعی، آرامش خود را حفظ کرده و برای بررسی دقیق‌تر به پزشک مراجعه کنید.
Medlineplus
Clevelandclinic
Mayoclinic
Mayoclinic
