آزمایش اوره خون چیست؟ آمادگی، مراحل و تفسیر آزمایش urea

آزمایش اوره خون چیست؟ مراحل، نکات مهم و تفسیر نتایج آزمایش urea

1404-05-22 0 بررسی کارشناسان بادی‌بان

فرآیند تجزیه پروتئین‌ها در بدن منجر به تولید مواد زائدی مانند اوره و اسید اوریک می‌شود که باید از بدن دفع شوند. اوره محصول نهایی متابولیسم پروتئین‌هاست که عمدتا در کبد طی چرخه اوره (چرخه اورنیتین) تولید شده و سپس از طریق خون به کلیه‌ها منتقل می‌شود تا از راه لوله‌های کلیوی دفع شود. مقدار کمی از اوره نیز از طریق عرق خارج می‌شود. سطح BUN می‌تواند نشان‌دهنده عملکرد کبد و کلیه‌ها باشد و به همین دلیل، آزمایش اوره خون یکی از تست‌های مهم بیوشیمی خون محسوب می‌شود. در این مطلب از مجله بادی‌بان جزئیات این آزمایش urea و تفسیر آزمایش اوره خون بررسی خواهد شد.

فهرست مطالب

آزمایش اوره خون و BUN چیست؟

اوره یک ماده زائد حاوی نیتروژن است که در نتیجه تجزیه پروتئین‌های غذایی در کبد تولید شده و از طریق جریان خون به کلیه‌ها منتقل می‌شود. کلیه‌های سالم این ماده را فیلتر کرده و همراه ادرار از بدن دفع می‌کنند.

جالب است بدانید که BUN (نیتروژن اوره خون) و اوره هر دو به اندازه‌گیری ماده زائد نیتروژنی به نام اوره مربوط می‌شوند؛ اما تفاوت آن‌ها در این است که چه چیزی را اندازه‌گیری می‌کنند. BUN به‌طور خاص بخش نیتروژن موجود در اوره را اندازه‌گیری می‌کند، درحالی‌که اندازه‌گیری اوره، کل مولکول اوره را می‌سنجد. به‌طور خلاصه، BUN بخشی از اوره است و تبدیل مقادیر بین این دو با یک محاسبه ساده انجام می‌شود:

BUN (mg/dL) = Urea (mmol/L) × 2.14

Urea (mmol/L) = BUN (mg/dL) / 2.14

با انجام آزمایش اوره خون (آزمایش urea)، پزشک می‌تواند عملکرد کلیه‌ها را ارزیابی کرده و در صورت افزایش یا کاهش سطح اوره، مشکلات احتمالی مانند بیماری‌های کلیوی، کم‌آبی بدن یا اختلالات کبدی را شناسایی کند. پس‌از دریافت نتیجه، تفسیر آزمایش توسط پزشک اهمیت زیادی دارد؛ چرا که سطوح پایین یا بالای اوره خون همیشه به معنای بیماری نیست و تنها بر اساس این تفسیر می‌توان علت دقیق بالا یا پایین‌بودن سطح اوره را مشخص کرده و در صورت نیاز اقدامات درمانی لازم را انجام داد.

چه زمانی پزشک آزمایش اوره خون را تجویز می‌کند؟

پزشک معمولا این آزمایش را زمانی توصیه می‌کند که مشکوک به مشکل در کلیه‌ها یا سایر اختلالات مرتبط با متابولیسم پروتئین باشد. همچنین، آزمایش urea ممکن است به‌عنوان بخشی از یک چکاپ روتین یا پانل متابولیک جامع (CMP یا BMP) انجام شود تا اطلاعات دقیقی درباره سلامت کلیه‌ها و سایر اندام‌های حیاتی به دست آید. برخی از مهم‌ترین دلایل تجویز این آزمایش عبارتند از:

سابقه خانوادگی بیماری‌های کلیوی یا وجود عوامل ژنتیکی موثر بر سلامت کلیه‌ها
ابتلا به دیابت یا فشار خون بالا (که هر دو می‌توانند عملکرد کلیه‌ها را تحت تاثیر قرار دهند.)
بروز علائمی مانند افزایش دفعات ادرار، ادرار کف‌آلود یا خونی، ورم در دست‌ها و پاها، خستگی یا کاهش اشتها
کمک به تشخیص بیماری‌های دیگر از جمله آسیب کبدی، انسداد مجاری ادراری، سوءتغذیه، نارسایی قلبی یا خونریزی گوارشی
بررسی اثر درمان دیالیز یا ارزیابی وضعیت بیماران بستری در بیمارستان
پایش عملکرد کلیه‌ها پیش یا پس‌از مصرف برخی داروها (ممکن است بر کلیه‌ها فشار وارد کنند.)

برای تشخیص دقیق‌تر، پزشک علاوه‌بر آزمایش اوره خون، ممکن است آزمایش‌های تکمیلی زیر را نیز تجویز کند:

آزمایش کراتینین خون: برای بررسی دقیق‌تر توانایی کلیه‌ها در دفع مواد زائد
نرخ فیلتراسیون گلومرولی (GFR): برای تخمین درصد کارکرد کلیه‌ها و میزان پاک‌سازی خون
سایر آزمایش‌های خونی یا تصویربرداری در صورت وجود نشانه‌های جدی‌تر بیماری‌های کلیوی یا کبدی

این آزمایش‌ها در کنار هم به پزشک کمک می‌کنند تا تفسیر آزمایش دقیق‌تر انجام شده و بهترین روش درمان یا پیشگیری برای بیمار انتخاب شود.

قبل از انجام آزمایش اوره خون چه نکاتی را رعایت کنیم؟

برای اینکه نتیجه آزمایش اوره خون دقیق‌تر و قابل اعتمادتر باشد، بهتر است قبل از انجام آن به چند نکته مهم توجه کنید. هرچند این آزمایش معمولا نیاز به آمادگی خاصی ندارد؛ اما رعایت موارد زیر می‌تواند به بهبود کیفیت نتایج کمک کند:

اگر داروهای خاصی مانند آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای ادرارآور، متوترکسات، ریفامپین یا داروهای رقیق‌کننده خون مصرف می‌کنید، حتما پزشک خود را در جریان بگذارید؛ چرا که این داروها ممکن است سطح اوره خون را تغییر دهند.
درصورتی‌که فقط آزمایش اوره خون انجام می‌دهید، معمولا نیازی به ناشتابودن نیست؛ اما اگر این آزمایش همراه با سایر آزمایش‌های خونی تجویز شده باشد، ممکن است نیاز باشد ۸ تا ۱۲ ساعت ناشتا باشید.
در صورت داشتن اختلالات خونریزی، بیماری‌های مزمن، بارداری یا شرایط خاص دیگر، پزشک باید مطلع باشد تا دستورالعمل‌های لازم را به شما بدهد.
نوشیدن مایعات قبل از آزمایش (مگر در شرایط منع پزشکی) می‌تواند به جریان بهتر خون و راحت‌تر انجام‌شدن نمونه‌گیری کمک کند.

محدوده نرمال BUN و تفسیر نتایج آزمایش

سطح اوره خون معمولا بر حسب میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL) اندازه‌گیری می‌شود و محدوده طبیعی آن بسته به سن و جنسیت افراد متفاوت است:

محدوده نرمال	گروه سنی / جنسیت
5 تا 18 mg/dL	کودکان (۱ تا ۱۷ سال)
10 تا 20 mg/dL	بزرگسالان
ممکن است کمی بالاتر از محدوده طبیعی بزرگسالان باشد.	سالمندان

عوامل موثر بر تغییر سطح نرمال اوره و BUN

هرچند آزمایش اوره خون معمولا برای بررسی عملکرد کلیه‌ها استفاده می‌شود و سطح BUN رابطه معکوس با فیلتراسیون گلومرولی (GFR) دارد، اما بالا یا پایین‌بودن نتیجه این آزمایش همیشه به معنای اختلال کلیوی نیست. عوامل متعددی می‌توانند سطح BUN را تغییر دهند، حتی زمانی که کلیه‌ها سالم هستند:

افزایش سطح BUN بدون مشکل کلیوی: مصرف رژیم غذایی پرپروتئین، خونریزی داخلی، آسیب‌های بافتی (تروما)، درمان با گلوکوکورتیکوئیدها یا مصرف برخی آنتی‌بیوتیک‌ها مثل تتراسایکلین‌ها می‌تواند تولید اوره را در بدن بالا برده و باعث افزایش BUN شود.
کاهش سطح BUN بدون مشکل کلیوی: رژیم غذایی کم‌پروتئین یا بیماری‌های کبدی ممکن است تولید اوره را کاهش دهد و در نتیجه سطح BUN پایین‌تر از حد معمول باشد.
بیماری‌های کبدی و تفسیر دشوار نتایج: در برخی مشکلات کبدی، سطح BUN و کراتینین ممکن است ظاهرا طبیعی باشند، حتی زمانی که عملکرد کلیه‌ها به دلیل کاهش GFR مختل شده است؛ چرا که کبد اوره کمتری تولید می‌کند و تحلیل عضلانی سطح کراتینین را کاهش می‌دهد.

به همین دلیل، تفسیر نتایج آزمایش اوره خون باید همیشه همراه با سایر شاخص‌ها مانند کراتینین و GFR انجام شود تا ارزیابی دقیق‌تری از وضعیت عملکرد کلیه‌ها و کبد به دست آید.

بالابودن سطح اوره خون نشانه چیست؟

افزایش غیر طبیعی سطح نرمال آزمایش ureaمی‌تواند نشان‌دهنده عملکرد نامناسب کلیه‌ها باشد؛ اما عوامل دیگری نیز ممکن است باعث بالارفتن این سطح شوند، از جمله:

بیماری‌های کلیوی یا نارسایی کلیه
کم‌آبی بدن و مصرف ناکافی مایعات
رژیم غذایی پرپروتئین
بیماری‌های قلبی، نارسایی احتقانی یا حمله قلبی اخیر
انسداد در مجاری ادراری
خونریزی گوارشی یا شوک
سوختگی‌های شدید
مصرف برخی داروها مثل بعضی آنتی‌بیوتیک‌ها و متوترکسات

پایین‌بودن سطح اوره خون نشانه چیست؟

سطح پایین‌تر از نرمال در آزمایش urea کمتر شایع است؛ اما می‌تواند به دلایل زیر بروز کند:

نارسایی کبد یا مشکلات جدی کبدی
سوءتغذیه یا کمبود شدید پروتئین در رژیم غذایی
بیش‌ازحدبودن دریافت مایعات و آب‌رسانی بیش‌از نیاز بدن
جثه کوچک یا توده عضلانی کم
سندروم ترشح نامتناسب هورمون ضد ادراری (SIEDH)
بارداری

کلام آخر بادی‌بان

آزمایش اوره خون یا آزمایش urea یک آزمایش ساده و سریع است که عملکرد کلیه‌ها را ارزیابی می‌کند و میزان دفع مواد زائد نیتروژنی بدن را نشان می‌دهد. سطح بالا یا پایین این آزمایش همیشه نشانه بیماری نیست و ممکن است به دلیل رژیم غذایی، کم‌آبی بدن یا مصرف برخی داروها تغییر کند. درصورتی‌که پزشک به اختلال کلیه یا مشکل دیگری مشکوک باشد، آزمایش‌های تکمیلی مانند کراتینین یا GFR برای تشخیص دقیق‌تر انجام می‌شود. برای دریافت بهترین نتیجه و تفسیر صحیح آزمایش اوره خون، مشاوره با پزشک ضروری است.